ابزار SonarQube یک نرم‌افزار قدرتمند است که به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند تا کد‌هایشان را بهبود بخشند. این نرم‌افزار شامل مجموعه بزرگی از ابزار‌های تحلیل و بررسی کد است و می‌توانید با استفاده از آن، مشکلات کد خود را کمترین زمان ممکن حل کرده و امنیت نرم‌افزار را ارتقا دهید.
ابزار SonarQube معمولا در گذرگاه‌های DevOps و CI/CD برای مطمئن‌شدن از مطابقت کد با استاندارد‌های کدگذاری و الزامات امنیتی استفاده می‌شود. سازمان‌هایی که امنیت، کیفیت و قابلیت نگهداری کد را در اولویت قرار می‌دهند، می‌توانند از این ابزار برای سرعت بخشیدن به کارها و بهبود روند توسعه‌شان استفاده کنند.
از SonarQube چه استفاده‌ای می‌شود؟
در اینجا، به ۱۰ مورد از مهم‌ترین موارد استفاده از ابزار SonarQube می‌پردازیم. با شناخت این موارد، بهتر می‌توانید با قابلیت‌ها و اهمیت استفاده از این ابزار آشنا شوید:
１. تجزیه و تحلیل کیفیت کد: با استفاده از SonarQube می‌توانید کد را به‌صورت استاتیک مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و مواردی مانند تکرار‌ها، پیچیدگی، code smell و مسائل مربوط به نگهداری را بررسی کنید.
２.اسکن امنیتی کد: ابزار Sonar به شما قابلیت اسکن کد را می‌دهد و می‌توانید مواردی مانند اسکریپت بین‌سایتی (XSS)، تزریق SQL، تنظیمات اشتباه و سایر تهدیدات و حملات سایبری احتمالی را بررسی کرده و در‌صورت بروز مشکل، آن‌ها را رفع کنید.
３. بررسی استاندارد‌های کدگذاری و انطباق: SonarQube برای اطمینان از انطباق کد، بهترین شیوه‌های تعریف‌شده توسط سازمان‌ها یا استاندارد‌های صنعتی مانند CWE، MISRA و… را اعمال می‌کند تا از بروز مشکلات بعدی جلوگیری کند.
４. ارزیابی سطح امنیت و آسیب‌پذیری: این ابزار با شناسایی آسیب‌پذیری و مشکلات امنیتی مربوط به کتابخانه‌های شخص ثالث (third-party) به تیم‌های توسعه کمک می‌کند تا موارد امنیتی را به درستی شناسایی کرده و مشکلات را حل کنند.
５. بهبود همکاری و بررسی کد: با کمک ابزار SonarQube می‌توانید کد‌های‌تان را به‌راحتی بازبینی کرده و بازخورد‌‌هایتان را با سایر اعضای تیم به اشتراک بگذارید.
６. مدیریت debt فنی (Technical Debt): به کار‌های عقب‌افتاده در فرآیند توسعه که در آینده باید انجام شوند، بدهی فنی گفته می‌شود. SonarQube می‌تواند بدهی فنی یک پروژه را محاسبه کرده و به سازمان‌ها کمک کند تا درک کنند که برای رسیدگی به کیفیت مد‌نظر و بهبود مسائل امنیتی، به چه سطح تلاشی نیاز دارند.
７. گیت‌های کیفیت قابل‌تنظیم: با استفاده از SonarQube می‌توان گیت‌های سفارشی را برای آستانه‌های امنیتی تعریف کرد تا در طول گذرگاه CI/CD اجازه‌ی انتشار کد‌هایی که دارای کیفیت یا امنیت پایین هستند داده نشود.
８. ادغام با گذرگاه CI/CD: ابزار Sonar قابلیت ادغام یکپارچه با گذرگاه CI/CD را دارد و به ابزار تجزیه و تحلیل کد اجازه می‌دهد تا به‌صورت خودکار به بخشی از فرآیند ساخت و استقرار تبدیل شود.
９. ردیابی و مدیریت مشکلات کد: SonarQube دارای مجموعه ابزار‌های مختلفی برای ردیابی و مدیریت مشکلات است و به تیم‌های توسعه کمک می‌کند تا فرآیند حل مشکلات کد را به‌صورت اولویت‌بندی‌شده مورد‌بررسی و نظارت قرار دهند.
１０. گزارش‌گیری و مجسم‌سازی: با استفاده از داشبورد‌های SonarQube می‌توانید درک بهتری از کیفیت کد، وضعیت امنیتی و میزان پایبندی به استاندارد‌های کدنویسی داشته باشید و تصمیم‌گیری‌ها را با سرعت و قاطعیت بیشتری انجام دهید.
ویژگی‌های SonarQube
حال که با موارد استفاده از ابزار Sonar آشنا شدیم، بد نیست که کمی درباره‌ی ویژگی‌های مهم آن هم بخوانیم. همانطور که تا حالا متوجه شدید، SonarQube یک پلتفرم قدرتمند و مفید است که تیم‌های توسعه با استفاده از آن می‌توانند امنیت کد‌هایشان را بهبود بخشند و کیفیت پروژه‌شان را به‌صورت مداوم بررسی کنند.
این ابزار برای تجزیه و تحلیل کد، مجموعه‌ی وسیعی از ویژگی‌ها و قابلیت‌ها را در‌اختیار تیم‌های توسعه قرار می‌دهد. در اینجا، برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های کلیدی SonarQube را معرفی می‌کنیم و به‌طور مختصر به نحوه کار و معماری آن می‌پردازیم.
برخی از ویژگی‌های اصلی SonarQube عبارتند از:
- تجزیه و تحلیل کد استاتیک: code smell به نشانه‌های وجود مشکل در یک کد گفته می‌شود. SonarQube برای شناسایی بو‌های کد و نقاط آسیب‌پذیر، از ابزار‌های تجزیه و تحلیل ایستای کد استفاده می‌کند و با پشتیبانی از زبان‌های برنامه‌نویسی مختلف، به برنامه‌نویسان کمک می‌کند تا برای رفع مشکلات کد‌شان، انعطاف‌پذیری بیشتری داشته باشند.
- معیار‌های کیفیت کد: SonarQube طیف وسیعی از معیار‌ها و روش‌های رتبه‌بندی کیفیت کد را ارائه می‌دهد و تیم‌های توسعه با استفاده از آن می‌توانند روند کیفیت کد‌شان را در طول زمان پیگیری کنند.
- تجزیه و تحلیل امنیتی: با استفاده از قابلیت اسکن پیشرفته SonarQube، آسیب‌پذیری‌های امنیتی شناسایی شده و درک بهتری از تهدیدات احتمالی و نحوه‌ی اولویت‌بندی رسیدگی به مشکلات کد خواهید داشت.
- مدیریت بدهی فنی: SonarQube با محاسبه و مجسم‌سازی debtهای فنی کد، به تیم شما کمک می‌کند تا بتوانید هزینه‌های رسیدگی به کد و حل مشکلات امنیتی را به‌درستی تخمین بزنید.
معماری و نحوه‌ی عملکرد SonarQube به چه صورت است؟
معماری SonarQube
مهم‌ترین اجزای معماری SonarQube عبارتند‌از:
- وب‌سرور: وب سرور برای فراهم‌کردن رابط کاربری و به‌عنوان هسته مرکزی تعامل با SonarQube عمل می‌کند. کاربران این پلتفرم می‌توانند از طریق رابط وب برای پیکربندی اسکن، بررسی نتایج و تولید گزارش‌های مختلف به آن دسترسی داشته باشند.
- پایگاه داده: ابزار Sonar برای ذخیره نتایج تجزیه و تحلیل کد، معیار‌ها و سایر داده‌های بدست‌آمده به یک پایگاه داده نیاز دارد. این ابزار از سیستم‌های مدیریت پایگاه داده‌ی مختلف مانند MySQL، Microsoft SQL Server، PostgreSQL و… پشتیبانی می‌کند.
- اسکنر/آنالیز‌کننده: وظیفه تحلیل کد بر‌عهده‌ی ابزار اسکنر یا همان آنالیز‌کننده است. این اسکنر بر روی سرور CI/CD یا ماشین‌های محلی توسعه‌دهندگان اجرا می‌شود تا تجزیه و تحلیل کد و نتایج را به سرور SonarQube ارسال کند.
- افزونه‌ها و پلاگین‌ها: معماری ابزار Sonar امکان توسعه بسیار گسترده‌ای را به کاربرانش می‌دهد و شما می‌توانید از طیف گسترده‌ای از افزونه‌ها و پلاگین‌ها برای اضافه‌کردن ویژگی‌های مورد‌نظرتان استفاده کنید.
گردش کاری (Workflow)
گردش کاری SonarQube از مراحل زیر تشکیل می‌شود:
- پیکربندی: توسعه‌دهندگان و کاربران ابزار SonarQube می‌توانند تنظیمات مربوط و به تجزیه و تحلیل و گیت‌های کیفیت را با استفاده از رابط وب SonarQube پیکربندی کنند.
- تجزیه و تحلیل کد: پس از پیکربندی نرم‌افزار، توسعه‌دهنده می‌تواند اسکنر SonarQube را بر روی کد خودش به‌صورت محلی و یا به‌صورت بخشی از گذرگاه CI/CD اجرا کند. اسکنر پس از تجزیه و تحلیل کد، نتایج را به سرور SonarQube ارسال می‌کند.
- پردازش و ارسال گزارش: سرور SonarQube پس از اینکه نتایج تجزیه و تحلیل را پردازش کرد، معیار‌ها را محاسبه می‌کند و به تولید گزارش می‌پردازد. همچنین، گیت‌های کیفیت تعریف‌شده توسط سازمان را اجرا می‌کند.
- بررسی و اصلاح کد: توسعه‌دهندگان پس از بررسی نتایج تجزیه و تحلیل می‌توانند مشکلات را اولویت‌بندی کرده و مشکلات امنیتی را برطرف نمایند.
- یکپارچه‌سازی مداوم: شما می‌توانید تجزیه و تحلیل SonarQube را در گذرگاه CI/CD ادغام کنید تا مطمئن شوید که کیفیت کد و بررسی‌های امنیتی به‌صورت خودکار بخشی از فرآیند ساخت و استقرار باشند.
انواع سازمان و تیم‌های توسعه‌ی بزرگ تا کوچک می‌توانند از SonarQube برای مقیاس‌پذیری و کارایی بیشتر استفاده کنند. این ابزار به شناسایی مشکلات کد و مسائل امنیتی کمک می‌کند و می‌تواند باعث بهبود کیفیت پروژه شود.
چطور SonarQube را نصب کنیم؟
برای نصب ابزار SonarQube مراحل زیر را دنبال کنید:
１. یکی از توزیع‌های SonarQube را از وب‌سایت رسمی SonarQube دانلود کنید.
２. فایل دانلود شده را از حالت فشرده خارج کرده و آن را در یک پوشه بریزید.
３. سرور SonarQube را راه‌اندازی کنید. برای انجام این کار، ترمینال را باز کرده و به دایرکتوری نصب SonarQube بروید. سپس، دستور زیر را در ترمینال اجرا کنید:
./bin/sonar.sh start
４.به رابط وب SonarQube دسترسی داشته باشید. برای دسترسی، مرورگر وب‌تان را باز کرده و به آدرس زیر بروید:
http: //localhost: 9000
نام کاربری و رمز عبور شما به‌صورت پیش‌فرض به‌صورت admin و admin تنظیم شده‌است. پس از ورود به سیستم، می‌توانید کدتان را آنالیز کنید.
نکات اضافی برای نصب SonarQube:
- قبل از نصب، مطمئن شوید که سیستم شما فضای کافی برای SonarQube را دارد.
- در‌صورتی که SonarQube را بر روی شبکه نصب می‌کنید، باید مطمئن شوید که امتیاز و اختیارات administrator را دارید.
- در‌صورت بروز مشکل در نصب، بهتر است با SonarQube documentation مشورت کنید و یا با پشتیبانی SonarQube تماس بگیرید.
برای شروع آنالیز کدتان، باید یک پروژه‌ی جدید ایجاد کرده و سپس کدی که می‌خواهید تحلیل کنید را انتخاب کنید. در ادامه، SonarQube کد شما را اسکن می‌کند و یک گزارش برایتان ارسال می‌کند.
پس از مطالعه گزارش، می‌توانید موارد امنیتی و راهکار‌های بهبود و رفع مشکلات را اعمال کنید.
آموزش‌های اولیه برای شروع کار با SonarQube
در‌صورتی که تابحال با ابزار SonarQube کار نکرده‌اید، بهتر است این قسمت را با دقت بخوانید. برخی از پیش‌نیاز‌های کار با این ابزار عبارتند‌از:
- یک سرور SonarQube؛
- یک مخزن کد منبع.
آموزش کار با SonarQube
１. ایجاد پروژه‌ی جدید
- رابط وب SonarQube را باز کنید.
- بر روی تب Projects کلیک کنید.
- گزینه New Project را انتخاب کنید.
- برای پروژه‌تان یک نام انتخاب کرده و سپس زبان برنامه‌نویسی پروژه‌تان را انتخاب کنید.
- بر روی دکمه Create کلیک کنید.
２. پیکربندی پروژه‌ی SonarQube
- در تب Projects بر روی نام پروژه‌تان کلیک کنید.
- بر روی تب Settings کلیک کنید.
- تنظیمات پروژه را پیکربندی کنید.
- بر روی دکمه Save کلیک کنید.
３. آنالیز کد
- بر روی تب Analysis کلیک کنید.
- بر روی دکمه‌ی Analyze کلیک کنید.
４. بررسی گزارش SonarQube
- گزارش SonarQube در تب Analysis نمایش داده می‌شود.
- شما می‌توانید گزارش‌ها را بر‌اساس نوع مشکل، شدت و مکان مشکل در کد منبع بررسی کنید.
５. برطرف کردن مشکلات کد
- برای اینکه اطلاعات بیشتری از مشکل بوجود‌آمده داشته باشید، بر روی آن در گزارش SonarQube کلیک کنید.
- شرح مشکل همراه با یک توصیه برای نحوه حل آن برایتان ظاهر می‌شود.
- مشکل را در کد منبع حل کنید.
- پس از برطرف‌سازی مشکل، کد را دوباره آنالیز کنید تا مطمئن شوید که مشکل قبلی برطرف شده است.
سخن پایانی
ابزار SonarQube یک نرم‌افزار رایگان، منبع‌باز و بسیار قدرتمند است که از آن برای شناسایی و رفع مشکلات در پروژه‌های برنامه‌نویسی استفاده می‌شود. این ابزار، قابلیت ادغام با انواع ابزار‌های CI/CD را دارد و شما می‌توانید از این ابزار برای خودکار‌سازی عملیات تجزیه و تحلیل پروژه‌هایتان استفاده کنید.
در واقع، با کمک گزارش‌هایی که SonarQube ارائه می‌دهد، می‌توانید مشکلات را به دقت شناسایی کرده و کیفیت کدتان را بهبود بخشید.
نوشته ابزار SonarQube چیست؟ همه‌چیز درباره‌ی نرم افزار SonarQube! اولین بار در مجله آقای وب. پدیدار شد.
